Mál nr. 21/2024 Úrskurður 7. mars 2024

Mál nr. 21/2024                    Eiginnafn:     Íja (kvk.)

Hinn 7. mars 2024 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli nr. 21/2024 en erindið barst nefndinni 20. febrúar. 

Til þess að heimilt sé að samþykkja nýtt eiginnafn þurfa öll skilyrði 5. gr. laga, nr. 45/1996, um mannanöfn að vera uppfyllt. Skilyrðin eru:

1. Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli.
2. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi.
3. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.
4. Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.

Eiginnafnið Íja (kvk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Íju, það brýtur ekki í bág við íslenskt málkerfi og er ekki þannig að það geti orðið nafnbera til ama. Aftur á móti reynir hér á skilyrði nr. þrjú hér að ofan um að nafnið skuli ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 695/2016, 755/2018 og 800/2018 um setningu íslenskra ritreglna sem birtar eru sem fylgiskjal með auglýsingunum.

Ritháttur nafnsins Íja (kvk.) getur ekki talist í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls þar sem j er ekki ritað á eftir í. Kveðið er skýrt á um það í íslenskum ritreglunum, sbr. grein 10.2 þar sem segir: „Bókstafurinn j er aldrei ritaður á eftir í og ei“. Ef nafnið væri hins vegar ritað annaðhvort Ía eða Ýja væri ritun þess í samræmi við almennar ritreglur. Á nafnið Íja er því aðeins heimilt að fallast ef umbeðinn ritháttur þess telst hefðaður samkvæmt lögum um mannanöfn.

Við túlkun mannanafnanefndar á hefð í 5. og 6. gr. laga um mannanöfn er nú stuðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin uppfærði síðast á fundi 22. mars 2022 og eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum, eldri vinnulagsreglum, dómaframkvæmd og sjónarmiðum sem fjallað er um í fundargerð:

1. Nafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

   Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

   Það er nú borið af 10–14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

   Það er nú borið af 5–9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

   Það er nú borið af 1–4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1920 (eða fyrr);

   Það er nú ekki borið af neinum Íslendingi en kemur þegar fyrir í manntalinu 1920 (eða fyrr) og hefð þess hefur ekki rofnað. Hefð nafns telst rofin ef það hefur ekki verið borið af Íslendingi undanfarin 70 ár.

2. Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.
3. Nafn getur verið hefðað, þó að það komi ekki fyrir í manntölum, ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum og þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.
4. Þrátt fyrir að ekki sé hefð fyrir tökunafni á grundvelli framanritaðs telst ritháttur þess hefðbundinn sé hann gjaldgengur í veitimáli og nafnið ekki ritháttarafbrigði rótgróins nafns. Þó er áskilið að nöfn skulu rituð með bókstöfum íslenska nútímastafrófsins eða bókstöfunum c, q, w og z.Heimilt er að laga tökunafnið að almennum íslenskum ritreglum.

Tekið skal fram að vinnulagsreglurnar eru mannanafnanefnd til stuðnings við mat sitt, en ekki ráðandi um niðurstöðuna bendi önnur atriði engu að síður til þess að ritháttur nafns hafi hefðast.

Samkvæmt gögnum Þjóðskrár þó ber þar enginn einstaklingur nafnið Íja og nafnið kemur ekki fyrir í manntölum frá 1703-1920. Telst því ekki hefð fyrir þessum rithætti nafnsins.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Íja (kvk.) er hafnað.