Mál nr. 166/2013

Fimmtudaginn 29. október 2015

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Lára Sverrisdóttir.

Þann 23. október 2013 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 8. október 2013 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda voru felldar niður.

Með bréfi 26. nóvember 2013 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 17. desember 2013.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi 13. janúar 2014 og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Athugasemdir bárust frá kæranda með bréfi 20. mars 2014. Voru þær sendar embætti umboðsmanns skuldara með bréfi 24. mars 2014 og óskað eftir afstöðu embættisins. Umboðsmaður aðhafðist ekki frekar vegna málsins.

I. Málsatvik

Kærandi er fædd 1971. Hún býr ásamt þremur börnum sínum í eigin 128,2 fermetra íbúð að B götu nr. 52 í sveitarfélaginu C.

Kærandi starfar sem skólaliði og við heimaþjónustu. Auk launa fær hún barnabætur, umönnunargreiðslur og mæðralaun.

Heildarskuldir kæranda, samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara 14. nóvember 2011, eru 7.314.751 króna. Þá ber kærandi samábyrgð á skattskuld fyrrum eiginmanns að fjárhæð 107.831.044 krónur sem er öll í vanskilum.

Að mati kæranda má rekja fjárhagsvandræði hennar til framangreindrar skattskuldar.

Kærandi lagði fram umsókn um heimild til greiðsluaðlögunar 16. febrúar 2011. Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 11. nóvember 2011 var kæranda veitt heimild til greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum hennar. Í fylgiskjali með ákvörðun umboðsmanns var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. lge. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

Í bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 18. júní 2013 var þess farið á leit við embættið að það tæki afstöðu til þess hvort unnt væri að halda áfram greiðsluaðlögunarumleitunum kæranda. Í bréfinu kemur fram að í mars 2012 hafi umsjónarmaður óskað eftir því að kærandi gæfi skýringar á því hvers vegna hún hefði ekki lagt fjármuni til hliðar á tímabili greiðslufrestunar, svokallaðs greiðsluskjóls, líkt og henni hafi verið skylt samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Kærandi hafi vísað til kostnaðar sem hún hefði haft vegna barna sinna. Kröfuhafa hafi í kjölfarið verið send drög að frumvarpi til samnings um greiðsluaðlögun en frumvarpinu hafi verið mótmælt þar sem kærandi hefði ekki sinnt skyldu sinni í samræmi við 12. gr. lge. um að leggja til hliðar fjármuni á tímabili greiðsluaðlögunarumleitana.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda 26. september 2013 var henni gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.

Með bréfi til kæranda 8. október 2013 felldi umboðsmaður skuldara niður greiðsluaðlögunarumleitanir hennar með vísan til 15. gr., sbr. a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi fer fram á að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði snúið við og að umboðsmanni skuldara verði falið að hjálpa henni til að finna lausn á skuldamálum sínum í samræmi við lge. Skilja verður þetta svo að kærandi krefjist þess að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi. Einnig fer kærandi fram á að henni verði greiddur málskostnaður að mati kærunefndarinnar. Vísar kærandi sérstaklega til þess að umboðsmaður skuldara virtist ekki hafa virt stjórnsýslulög og með því hafi embættið bakað henni ómæld óþægindi og tjón. Þá hafi kærandi þurft að leita sér aðstoðar við að kæra málið til kærunefndar greiðsluaðlögunarmála.

Kærandi kveðst gera alvarlegar og verulegar athugasemdir við ákvörðun umboðsmanns skuldara.

Í hinni kærðu ákvörðun segi að samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Hafi umboðsmaður skuldara reiknað út að kærandi hefði átt að leggja fyrir 3.774.480 krónur á tímabili greiðsluskjóls. Í hinni kærðu ákvörðun sé ekki að finna rökstuðning fyrir þessari fjárhæð. Einungis sé sagt að gera verði þá kröfu til einstaklinga, sem glími við svo verulega fjárhagsörðugleika að íhlutunar sé þörf, að dregið sé saman í útgjöldum sem ætla megi að hægt sé að komast hjá eða fresta. Eigi það sérstaklega við á meðan kærendur séu með í vinnslu umsókn um samningsumleitanir vegna endurskipulagningar fjármála sinna. Skuldurum í greiðsluaðlögun séu settar ákveðnar skorður á ráðstöfun umframfjár í greiðsluskjóli. Í úrskurðinum komi hvergi fram hvernig kærandi hefði átt að leggja þessa fjárhæð til hliðar og hvaða umframfé hún hafi haft til ráðstöfunar.

Velferðarráðuneytið hafi reiknað út sín eigin framfærsluviðmið. Samkvæmt þeim sé gert ráð fyrir að mánaðarlegur framfærslukostnaður einstaklinga og einstæðra foreldra með eitt og tvö börn sé 60% til 74% hærri en hin óútskýrðu og órökstuddu viðmið umboðsmanns skuldara.

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Umboðsmaður skuldara haldi því fram að framfærsluviðmið þessi séu byggð á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og stýrist af vísitölu. Einnig skuli lagt til grundvallar að skuldurum sé jafnan veitt nokkuð svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjaldaliða sem fella megi undir almennan heimilisrekstur. Hvergi sé þó að finna skýringu á þessu viðmiði eða rökstuðning fyrir því að viðmið umboðsmanns skuldara séu svo mikið lægri en viðmið sem aðrir opinberir aðilar svo sem Velferðarráðuneytið og Íbúðalánasjóður hafi reiknað út. Engin haldbær eða sýnileg gögn liggi fyrir um framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara.

Ekki verði annað séð en að réttur kæranda til upplýsinga samkvæmt stjórnsýslulögum hafi verið fyrir borð borinn enda byggi umboðsmaður skuldara á því að kærandi, sem rétt hafi haft tekjur til framfærslu samkvæmt viðmiðum Velferðarráðuneytisins og Íbúðalánasjóðs, hefði átt að leggja fyrir rúmar 3.700.000 króna.

Álítur kærandi að ákvörðun umboðsmanns skuldara sé ekki aðeins íþyngjandi fyrir hana heldur sé hún ekki til bóta fyrir kröfuhafa og beinlínis andstæð markmiðum og tilgangi lge.

Kærandi eigi ekki í samningssambandi við stærsta kröfuhafa sinn, Tollstjórann í Reykjavík. Kröfur hans séu eina ástæðan fyrir því að kærandi geti ekki staðið við skuldbindingar sínar en hann krefjist þess að kærandi greiði um 100.000.000 króna vegna skuldbindinga fyrrum eiginmanns hennar. Þetta sé skuldbinding sem kærandi hafi ekki átt þátt í að stofna til eða getað spornað við. Ljóst sé að kærandi eigi enga möguleika til að greiða þessa kröfu og breyti viðmið umboðsmanns skuldara þar engu um.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna um það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. lagagreinarinnar skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. lge. hafi fylgt með ákvörðun um samþykki umsóknar kæranda um greiðsluaðlögun sem henni hafi borist með ábyrgðarbréfi. Umboðsmaður hafi sent öllum þeim sem nutu greiðsluskjóls bréf 8. apríl 2011 og aftur 27. nóvember 2012 þar sem brýndar hafi verið fyrir þeim skyldur skuldara samkvæmt 12. gr. lge. Umræddar upplýsingar hafi enn fremur verið aðgengilegar á heimasíðu umboðsmanns skuldara. Að auki séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli samkvæmt 12. gr. lge. ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og skuldara. Hafi kæranda því mátt vel vera ljóst að hún skyldi halda til haga þeim fjármunum sem hún hafi átt aflögu í lok hvers mánaðar til greiðslu af skuldum þegar að því kæmi að semja við kröfuhafa.

Greiðsluskjól kæranda hafi staðið yfir í rúmlega 30 mánuði en miðað sé við tímabilið frá 1. mars 2011 til 31. ágúst 2013. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt þessu verði lagt til grundvallar að kærandi hafi haft 366.239 krónur í meðaltekjur á mánuði hið minnsta á 30 mánaða tímabili sem notað sé til viðmiðunar á þeim tíma er kærandi naut greiðsluskjóls.

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggist á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og taki mið af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar að við mat á því hvort skuldarar hafi sinnt skyldum sínum á meðan frestun greiðslna standi, sé þeim jafnan játað nokkuð svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjaldaliða sem fella megi undir almennan heimilisrekstur sem skuldarar geti fært sönnur á með haldbærum gögnum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Miðað við framangreindar forsendur megi ætla að mánaðarleg heildarútgjöld kæranda hafi mest verið um 294.722 krónur á mánuði á meðan hún hafi notið greiðsluskjóls. Miðað sé við nýjustu framfærsluviðmið kæranda í hag. Samkvæmt þessu sé miðað við framfærslukostnað septembermánaðar 2013 fyrir einstakling með tvö börn á framfæri. Samkvæmt þessu sé gengið út frá því að kærandi hafi haft getu til að leggja fyrir um 3.774.480 krónur á fyrrnefndu tímabili, sé miðað við meðal greiðslugetu að fjárhæð 125.816 krónur á mánuði í 30 mánuði.

Kærandi hafi lagt fram skýringar vegna kostnaðar að fjárhæð 530.000 krónur á tímabilinu. Sé þessi kostnaður dreginn frá þeirri fjárhæð, sem kærandi hefði átt að leggja til hliðar, standi eftir 3.224.480 krónur. Kærandi hafi ekki gert grein fyrir því hvernig hún hafi ráðstafað þeirri fjárhæð.

Gera verði þá kröfu til þeirra, sem glími við svo verulega fjárhagsörðugleika að íhlutunar sé þörf, að þeir dragi saman þau útgjöld sem ætla megi að hægt sé að komast hjá eða fresta. Eigi það sérstaklega við á meðan skuldarar séu með í vinnslu umsókn um samningsumleitanir vegna endurskipulagningar fjármála sinna. Skuldurum í greiðsluaðlögun séu settar ákveðnar skorður á ráðstöfun umframfjár í greiðsluskjóli. Þeim sé í fyrsta lagi skylt að leggja til hliðar það fé sem sé umfram framfærslukostnað og í öðru lagi skylt að ráðstafa ekki því fé sem gagnast gæti lánardrottnum sem greiðsla.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda samkvæmt 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Kærandi telur að embætti umboðsmanns skuldara hafi ekki sinnt leiðbeiningarskyldu sinni að því er varði þau framfærsluviðmið er henni bæri að fara eftir.

Samkvæmt 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 skal stjórnvald veita þeim sem til þess leita nauðsynlega aðstoð og leiðbeiningar varðandi þau mál er snerta starfssvið þess. Af reglunni leiðir að stjórnvaldi ber að leiðbeina aðilum að eigin frumkvæði. Engar formkröfur eru fyrir hendi varðandi leiðbeiningarskylduna. Þannig geta upplýsingar verið bæði skriflegar og munnlegar, almennar eða sérstakar, komið fram í bæklingum eða á vefsíðum.

Með setningu laga nr. 128/2010 tók gildi tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. lge. hjá þeim einstaklingum sem sóttu um heimild til greiðsluaðlögunar fram til 1. júlí 2011. Þegar umsókn var lögð fram afhenti umboðsmaður skuldara þessum umsækjendum sérstakt upplýsingaskjal þar sem greint var frá skyldum umsækjenda í greiðsluskjóli í samræmi við 12. gr. lge. Þar á meðal var greint frá því að umsækjendum bæri að leggja fyrir fé sem væri umfram það sem þyrfti til reksturs heimilis, sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Í upplýsingaskjalinu var einnig greint frá því að umsækjendur mættu greiða það sem tengdist daglegum rekstri heimils og nota skyldi neysluviðmið umboðsmanns skuldara til viðmiðunar um hvað teldist eðlilegur kostnaður í því sambandi. Þá var sérstaklega vakin athygli á því að uppfyllti umsækjandi ekki skyldur sínar meðan á frestun greiðslna stæði, gæti það leitt til þess að samningur um greiðsluaðlögun kæmist ekki á.

Þá sendi umboðsmaður skuldara þeim umsækjendum, sem voru í greiðsluskjóli, bréf 8. apríl 2011 og 27. nóvember 2012 þar sem meðal annars var minnt á skyldur umsækjenda um að leggja til hliðar fjármuni sem voru umfram framfærslu samkvæmt 12. gr. lge.

Á vefsíðu umboðsmanns skuldara á þeim tíma, er kærandi sótti um heimild til greiðsluaðlögunar, voru upplýsingar um skyldur umsækjenda við greiðsluaðlögunar-umleitanir. Eftirfarandi texta var að finna á vefsíðunni undir liðnum greiðsluaðlögun einstaklinga:

„Þegar umsókn um greiðsluaðlögun er móttekin af umboðsmanni skuldara hefst frestun greiðslna. Með frestuninni eru lagðar ákveðnar skyldur á herðar kröfuhöfum og umsækjendum. Á fresttíma má umsækjandi einungis greiða það sem viðkemur rekstri heimilsins og framfærslu. Framfærslan innifelur mat, hreinlætisvörur, tómstundir, fatnað, lækniskostnað skv. neysluviðmiði umboðsmanns og fastra liða í framfærslu s.s. síma, hita, rafmagn, dagvistun og fleira. Umsækjandi þarf einnig að leggja til hliðar allar afgangstekjur sínar. Á fresttíma er kröfuhöfum óheimilt að taka við greiðslum vegna skulda hvort sem umsækjandi er í skilum eða vanskilum. Þetta á við um greiðslur af veðlánum og öðrum lánum s.s. bílakaupalánum, yfirdráttarlánum og fleira. Þá er kröfuhöfum einnig óheimilt að krefjast nauðungarsölu á eigum umsækjenda og hjá þeim sem kynnu að vera í ábyrgðum fyrir umsækjenda. Frestun greiðslna lýkur með samningi, afturköllun eða synjun umsóknar.“

Kærunefndin telur að kæranda hafi mátt vera ljóst að henni bar að haga framfærslukostnaði sínum eftir sérstökum framfærsluviðmiðum umboðsmanns skuldara þegar hún sótti um greiðsluaðlögun. Í því sambandi var sérstaklega tilgreint á umsóknareyðublaði um greiðsluaðlögun hvaða fjárhæðir framfærslukostnaður hennar skyldi miðast við og að frekari upplýsingar um framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara væri að finna á vefsíðu embættisins. Í umsókninni segir „Þú finnur framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara á heimasíðunni www.ums.is“

Samkvæmt gögnum málsins var kærandi einnig upplýst um skyldur sínar í samræmi við 1. mgr. 12. gr. lge. með skriflegum leiðbeiningum sem fylgdu með ákvörðun umboðsmanns skuldara 14. nóvember 2011 þar sem henni var veitt heimild til greiðsluaðlögunar. Samkvæmt greiðsluáætlun, sem einnig fylgdi ákvörðun umboðsmanns skuldara, var mánaðarleg greiðslugeta kæranda eftir greiðslu framfærslukostnaðar tiltekin 308.328 krónur.

Kærunefndin telur að embætti umboðsmanns skuldara hafi samkvæmt framansögðu leiðbeint kæranda þegar hún sótti um heimild til greiðsluaðlögunar með fullnægjandi hætti með því að veita upplýsingar við móttöku umsóknar, í tilkynningu sem send var kæranda á tímabili greiðsluskjóls, á vefsíðu embættisins og með upplýsingum á umsóknareyðublaði um greiðsluaðlögun. Var um að ræða útskýringar á afdráttarlausu lagaákvæði a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge. um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun þar sem segir að á meðan leitað sé greiðsluaðlögunar skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Eins og fram kemur í leiðbeiningunum er þar enn fremur útskýrt að skylda til að leggja fé til hliðar hefjist frá því að umsókn um greiðsluaðlögun er móttekin og frestun greiðslna hefst. Að þessu virtu er það álit kærunefndarinnar að umboðsmaður skuldara hafi framfylgt leiðbeiningarskyldu stjórnsýslulaga við meðferð málsins. Kæranda bar því að virða skyldur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. frá þeim tíma er hún sótti um heimild til greiðsluaðlögunar 16. febrúar 2011.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge., þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Eins og fram er komið fór umsjónarmaður þess á leit í bréfi til umboðsmanns skuldara 18. júní 2013 að embættið tæki afstöðu til þess hvort unnt væri að halda áfram greiðsluaðlögunarumleitunum þar sem kærandi hefði ekki lagt fé til hliðar í greiðsluskjóli. Í framhaldi af þessu felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunar-umleitanir kæranda niður 8. október 2013.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á því að kærandi hafi ekki lagt fé til hliðar eins og henni hafi verið skylt að gera á því tímabili sem hún naut greiðsluskjóls. Kærandi kveður ástæðu þess vera þá að framfærslukostnaður hennar hafi verið hærri en framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara geri ráð fyrir.

Að mati umboðsmanns skuldara hafi kærandi átt að leggja til hliðar að minnsta kosti 3.774.480 krónur frá því að umsókn hennar um greiðsluaðlögun var lögð fram.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kæranda í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, tekjur kæranda og bætur var greiðslugeta hennar þessi í greiðsluskjóli í krónum:

Kærandi telur að ekki liggi fyrir skýring á framfærsluviðmiði umboðsmanns skuldara eða rökstuðningur fyrir því hvers vegna viðmið umboðsmanns skuldara séu svo mikið lægri en viðmið sem aðrir opinberir aðilar hafi reiknað út.

Það er markmið lge. að gera einstaklingum kleift að endurskipuleggja fjárhag sinn með samningum við kröfuhafa eftir atvikum með niðurfellingu skulda að einhverju eða öllu leyti. Samkvæmt reglum lge. er skuldara gert að greiða eins hátt hlutfall af kröfum og sanngjarnt er þar sem í greiðsluaðlögun felst að jafnaði eftirgjöf af kröfum með tilheyrandi afskriftum í lok greiðsluaðlögunartímabils. Meðal annars þess vegna er skuldara gert að leggja til hliðar af launum sínum og öðrum tekjum það fé sem er umfram framfærslukostnað á meðan leitað er greiðsluaðlögunar. Féð skal nota til að greiða kröfuhöfum þegar kemur að efndum greiðsluaðlögunarsamnings.

Í c-lið 2. mgr. 1. gr. laga um umboðsmann skuldara nr. 100/2010 kemur fram að eitt af hlutverkum umboðsmannsins sé að veita atbeina til tilrauna til samninga um greiðsluaðlögun. Í nefndaráliti félags- og tryggingamálanefndar Alþingis frá 15. júní 2010 segir um frumvarp til laga um umboðsmann skuldara, er síðar varð að lögum nr. 100/2010: „Nefndin ræddi ítarlega hlutverk umboðsmanns skuldara og telur mikilvægt að stofnuninni verði falið að útbúa lágmarksframfærsluviðmið og uppfæra þau reglulega. Nauðsynlegt er að í frumvarpi til greiðsluaðlögunar komi fram raunhæf tillaga að greiðslum þar sem gert er ráð fyrir framfærsluþörf einstaklingsins og fjölskyldu hans. Jafnframt er mikilvægt að samræmis sé gætt að þessu leyti.“ Samkvæmt þessu gerði nefndin þá breytingartillögu á fyrirliggjandi frumvarpi til laga um umboðsmann skuldara að inn í 2. mgr. 1. gr. var bætt staflið d þar sem fram kemur að hlutverk embættis umboðsmanns skuldara sé að útbúa framfærsluviðmið og uppfæra það reglulega.

Í 12. gr. lge. er gerð grein fyrir því hvernig skuldari skuli haga fjármálum sínum á meðan leitað er greiðsluaðlögunar, þar á meðal að leggja fyrir á tímabilinu það fé sem er umfram framfærslukostnað. Þetta tiltekna ákvæði veitir út af fyrir sig ekki nákvæmar leiðbeiningar um hvernig framfærslukostnaður skuli reiknaður. Hér verður að hafa í huga að þær aðstæður, sem 12. gr. lge. varðar, eru þær að skuldarinn hefur sjálfur óskað greiðsluaðlögunarsamnings við kröfuhafa. Eins og áður hefur verið vikið að er um að ræða samninga sem að jafnaði fela í sér niðurfellingu krafna að samningstíma liðnum. Samningsferlið leggur þær skyldur á herðar skuldara að hann greiði svo mikið sem honum er unnt af kröfunum. Meðal annars í því skyni að gefa skuldara svigrúm til að leggja fyrir á meðan samningaumleitanir eru undirbúnar og yfirstandandi, er lagt bann við því að kröfuhafar taki á móti greiðslum frá skuldara eða innheimti kröfur á hendur honum, sbr. 3. gr. lge. Jafnframt verður skuldari að stilla framfærslukostnaði sínum í hóf á þessu tímabili til þess að honum takist að leggja fyrir á tímabilinu. Það er einnig mikilvægt að bæði skuldarar og kröfuhafar njóti jafnræðis að þessu leyti og því verður framfærslukostnaður skuldara að styðjast við fyrirfram ákveðið almennt viðmið. Í ljósi laga um umboðsmann skuldara nr. 100/2010, lögskýringargagna, lge. og þess sem hér hefur verið rakið liggur fyrir að ekki er öðru viðmiði til að dreifa en framfærsluviðmiði umboðsmanns skuldara. Telur kærunefndin því að við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eigi að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli, beri að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur.

Í málinu liggur fyrir að kærandi hefur ekki lagt neina fjármuni til hliðar á tímabili greiðsluskjóls. Eins og fyrr greinir telur kærunefndin að kæranda hafi mátt vera það ljóst, með vísan til leiðbeininga umboðsmanns skuldara, að henni hafi verið skylt að leggja til hliðar þá fjármuni sem voru umfram framfærslukostnað hennar samkvæmt framfærsluviðmiðum umboðsmanns skuldara.

Kærandi hefur ekki lagt fram gögn er sýna fram á að framfærslukostnaður hennar hafi verið hærri en neysluviðmið umboðsmanns skuldara geri ráð fyrir. Því er það mat kærunefndarinnar að ekki sé hægt að taka tillit til þess. Samkvæmt öllu framansögðu hefði kærandi átt að leggja fyrir 2.233.474 krónur á tímabili greiðsluskjóls, en samkvæmt gögnum málsins hefur hún ekkert lagt til hliðar.

Samkvæmt þessu fellst kærunefndin á þá niðurstöðu umboðsmanns skuldara að kærandi hafi ekki sinnt skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. á meðan hún naut greiðsluskjóls.

Í ljósi alls þessa verður að líta svo á að umboðsmanni skuldara hafi borið samkvæmt 1. mgr. 15. gr. laganna að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Kröfu um greiðslu málskostnaðar verður að mati kærunefndarinnar að skilja svo að farið sé fram á greiðslu þóknunar til lögfræðings kæranda sem hefur komið fram fyrir hana gagnvart kærunefndinni.

Í 30. gr. lge. kemur fram hvernig háttað skuli greiðslu kostnaðar við málsmeðferð samkvæmt lögunum. Segir þar að umboðsmaður skuldara beri kostnað við meðferð umsóknar um greiðsluaðlögun og störf umsjónarmanna. Lánardrottnar beri þann kostnað sem á þá falli af meðferð umsóknar um greiðsluaðlögun og framkvæmd hennar. Kostnaður af sölu eignar greiðist af söluandvirði hennar. Í lge. er ekki að finna ákvæði er lúta að kostnaði við málsmeðferð fyrir kærunefnd greiðslu­aðlögunarmála. Þannig greina lge. ekki frá því hver beri sérfræðikostnað kæranda, kjósi hann að leita sér aðstoðar utanaðkomandi aðila við málarekstur sinn fyrir kærunefndinni. Þá eru engin ákvæði í lge. er heimila kærunefndinni að ákvarða kæranda kostnað úr hendi þriðja aðila vegna málsmeðferðar fyrir nefndinni. Samkvæmt þessu standa lög ekki til annars en að kærandi verði sjálf að bera þann kostnað sem hún kann að hafa stofnað til við málsmeðferð fyrir kærunefndinni. Kröfu kæranda um greiðslu málskostnaðar er því hafnað.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A er staðfest.

Kröfu kæranda um greiðslu málskostnaðar er hafnað.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Lára Sverrisdóttir