Hoppa yfir valmynd
8. janúar 2009 Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið

Mál nr. 7/2008: Úrskurður frá 8. janúar 2009

Ár 2009, fimmtudaginn 8. janúar, var í Félagsdómi í málinu nr. 7/2008.

 

Kennarasamband Íslands vegna

Félags framhaldsskólakennara

gegn

íslenska ríkinu.

 

kveðinn upp svofelldur

 

Ú R S K U R Ð U R

 

Mál þetta var dómtekið að loknum munnlegum málflutningi 2. desember sl.

Málið úrskurða Eggert Óskarsson, Gylfi Knudsen, Kristjana Jónsdóttir, Inga Björg Hjaltadóttir og Sveinn Sveinsson.

Stefnandi er Kennarasamband Íslands, kt. 501299-3329, Laufásvegi 81, Reykjavík, vegna Félags framhaldsskólakennara, kt. 510200-2920, Laufásvegi 81, Reykjavík.

Stefndi er   Íslenska ríkið, kt. 550169-2989, Arnarhvoli, Reykjavík.

 

Dómkröfur stefnanda

Stefnandi krefst þess að viðurkennt verði með dómi Félagsdóms, að þegar þeir félagsmenn Félags framhaldsskólakennara sem starfa við Iðnskólann í Hafnarfirði haga vinnu, samkvæmt ákvörðun vinnuveitandans, með þeim hætti að tveimur 40 mínútna kennslustundum er slegið saman í eina, sem stendur í 75 mínútur án frímínútna, teljist starfsmennirnir hafa innt af hendi vinnuskyldu sem svarar til 80 mínútna af vikulegri vinnuskyldu samkvæmt kjarasamningi málsaðila. 

Jafnframt krefst stefnandi þess að stefndi verði dæmdur til að greiða honum málskostnað að skaðlausu samkvæmt mati dómsins. 

 

Dómkröfur stefnda

Stefndi krefst þess hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnanda og að stefnandi verði dæmdur til að greiða stefnda málskostnað samkvæmt mati dómsins.

 

Málavextir

Stefnandi er stéttarfélag sem gerir kjarasamninga fyrir félagsmenn sína samkvæmt 1. mgr. 4. gr. laga nr. 94/1986 um kjarasamninga opinberra starfsmanna.  Gildandi kjarasamningur félagsins við stefnda er um þau atriði sem hér um ræðir að stofni til frá 7. janúar 2001.  Aðilar sömdu 18. mars 2005 um framlengingu á þeim samningi og síðan aftur 16. júní 2008 um framlengingu til 31. mars 2009.  Þau ákvæði sem málið varðar hafa haldist óbreytt þennan tíma. 

Grein 2.1.1 er svohljóðandi:

Vinnuskylda starfsmanns í fullu starfi skal vera 40 stundir á viku til jafnaðar yfir árið. 

Grein 2.1.2 er svohljóðandi:

Heimilt er að haga vinnu með öðrum hætti en í kafla þessum greinir með samkomulagi starfsmanna og forráðamanna stofnunar.  Einnig er heimilt að semja við einstaka starfsmenn um rýmkun á dagvinnutímabili og um ákveðið frjálsræði um hvenær vinnuskyldu er gegnt.  Leita skal skriflegs samþykkis samningsaðila þegar heimilda þessara er neytt. 

Grein 2.1.5.1 – 3. mgr. er svohljóðandi:

Ef einstakir skólar breyta starfstíma sínum að öllu leyti eða hluta skulu þeir semja um áhrif þess á starfsmenn eða hluta þeirra á grundvelli greinar 2.1.2.

Grein 2.3.1 er svohljóðandi:

Yfirvinna telst sú vinna sem fram fer utan tilskilins daglegs vinnutíma, svo og vinna sem innt er af hendi umfram vikulega vinnuskyldu þótt á dagvinnutímabili sé. 

Grein 2.6.1 er svohljóðandi:

Fjöldi kennslustunda kennara í fullu starfi skal vera tuttugu og fjórar 40 mínútna kennslustundir á viku.

Forsögu máls þessa má rekja til þess að skólameistari Iðnskólans í Hafnarfirði ritaði menntamálaráðuneytinu bréf 6. apríl 2001, þar sem hann fylgir eftir hugmyndum, sem hann mun áður hafa kynnt starfsmönnum ráðuneytisins, þess efnis að hann fái heimild til að gera tilraun með breytt stundatöflukerfi fyrir skólann næsta starfsár, þ. e. skólaárið 2001-2002.  Í bréfinu er þess getið að skólameistarinn hafi kynnt hugmyndir sínar um þetta mál á kennarafundi í skólanum og í skólanefnd, fyrir fyrirsvarsmönnum Félags framhaldsskólakennara og allmörgum fleirum, og „alls staðar fengið mjög jákvæðar undirtektir“.  Í þessu erindi segir skólameistarinn:

Þó svo að það líti út fyrir að verið sé að skerða þjónustu með því að kenna 225 mínútur á viku í stað 240 mínútna eins og nú er í þriggja eininga áfanga, þá fækkar hléum (frímínútum) um eitt, en þau vilja oft verða lengri en 5 mínútur, þannig að skerðingin verður óveruleg.  Annað sem þetta bætir er að það er mun auðveldara að koma 5 kennslustundum (einum þriggja eininga áfanga í heild) fyrir eða eftir hádegi, matartími verður á betri tíma kl. 12.20 til 13.00 (ekki 1.40 til 13.10 eins og nú er í mínum skóla) og einnig er 10 kennslustundum lokið kl. 17.15 í stað 17.40 með 12 kennslustunda dag.

Þarna voru lögð drög að breytingum sem fólu það í sér að hver kennslustund yrði lengd um 5 mínútur en kennslustundum hvers áfanga fækkað á móti.

Skólaárið 2003-2004 ákvað skólameistari að hverfa frá þessu kerfi og gera þess í stað annars konar breytingu á stundatöflukerfinu.  Sú breyting var í því fólgin að fella tvær kennslustundir saman í stundatöflu án þess að hafa frímínútur á milli og stytta um leið samanlagðan kennslutíma um 5 mínútur.  Þannig urðu tvær kennslustundir, sem annars hefðu verið samtals 80 mínútur með 5 mínútna hléi (frímínútum) eftir 40 mínútur, nú samfelldar 75 mínútur. 

Stefnandi telur að þetta fyrirkomulag hafi verið tekið upp í Iðnskólanum í Hafnarfirði að minnsta kosti með vitneskju yfirmanna í menntamálaráðuneytinu, en ekki hafi verið óskað eftir samþykki Félags framhaldsskólakennara eða Kennarasambands Íslands þegar þeim var komið á. Stefndi telur hins vegar að eining hafi verið um þetta fyrirkomulag milli hans og þáverandi kennarahóps. Kveður stefndi fyrirkomulagið hafa verið kynnt með kostum sínum og göllum fyrir kennurum skólans í upphafi og hafi það verið notað fram að núverandi skólaári. Ein afleiðing þessa fyrirkomulags sé sú að styttri kennslutími kennara leiði til hlutfallslega lægra starfshlutfalls eða færri yfirvinnustunda eftir atvikum, þ.e. kennslutími hvers kennara stjórni launum hans. Stefnandi heldur því hins vegar fram að engum kennara hafi verið kynnt neitt í þessa veru, og komi þetta heldur ekki fram á launaseðlum þeirra með beinum hætti, en kennarar við skólann hafi nánast allir verið með töluverða  yfirvinnu og hluti hennar hafi verið „notaður“ til að fylla upp í 40 stunda dagvinnuskyldu á viku.

Ágreiningur mun hafa verið um þessa framkvæmd á kjarasamningi um alllangt skeið.  Á fundi skólanefndar Iðnskólans í Hafnarfirði 5. nóvember 2003 var hann til umfjöllunar, en í fundargerð þess fundar er eftirfandi bókað:

Jóhannes [skólameistari] kynnir niðurstöður af fundi kennarafélagsins sem var haldinn nýlega en þar kom í ljós að einhverjar vangaveltur voru yfir því hvort kennarar hefðu tekið á sig kjaraskerðingu með því að samþykkja að kenna 75 mín. tíma í stað 80 mín.  Sagði Jóhannes að ef ekki væri hægt að ná samkomulagi um þetta þá væri ekkert til ráða nema fara aftur yfir í gamla kerfið þar sem kenndir væru tvisvar sinnum 40 mín. á dag og skóladegi lyki þá ekki fyrr en kl. 18.00.  Vonuðust menn til að þetta mál leystist farsællega, en boðað hefur verið til almenns kennarafundar þann 12. nóvember til að fara yfir þessi mál.

Viðleitni málsaðila til að leysa ágreining um þetta hefur ekki borið árangur, þó svo að allmargir fundir hafi verið haldnir.  Á grundvelli greinar 11.5.2 í kjarasamningi ákvað fjármálaráðuneytið að óska eftir því að fjallað yrði um ágreininginn í sáttanefnd aðila kjarasamningsins.  Ekki tókst að leysa hann á þeim vettvangi, og er því málið lagt fyrir Félagsdóm til úrlausnar. 

 

Málsástæður stefnanda og lagarök

Stefnandi kveðst leggja mál þetta fyrir Félagsdóm samkvæmt heimild í 3. tölul. 1. mgr. 26. gr. laga nr. 94/1986. 

Stefnandi telur með vísan til þess sem að framan greini sé nauðsynlegt að afla dóms um réttan skilning á hinum tilvitnuðu greinum í kjarasamningi málsaðila, þar sem ekki hafi tekist að leysa ágreining um skilning á þessari kjarasamningsgrein í viðræðum aðila. Stefnandi telur telur einnig ýmsa félagsmenn sína hafa verið hlunnfarna í launagreiðslum um alllangt skeið vegna þessa. 

Stefnandi vísar um álitaefnin til reifunar hér að framan.  Stefnandi telur óumdeilt að við gerð kjarasamninga fyrir framhaldsskólakennara hafi verið gengið út frá þeirri forsendu, sem skýrt sé orðuð í grein 2.6.1 í kjarasamningnum, að í öllu skólastarfi sé hver kennslustund 40 mínútur og að eftir hverja kennslustund sé gert hlé, bæði vegna tillits til nemenda og kennara.  Frá þessari meginreglu verði ekki vikið nema í sérstökum undantekningartilvikum og þá að ströngum skilyrðum uppfylltum, sbr. grein 2.1.2.  Ekkert samkomulag hafi verið gert við Iðnskólann í Hafnarfirði. 

Stefnandi telur augljóst að stjórnendur Iðnskólans í Hafnarfirði hafi, gagnvart starfsmönnum sínum, heimild til að stytta kennslustundir til að ná fram hagræðingu í skólastarfi.  Hins vegar geti þeir ekki gripið til slíkra „hagræðingaraðgerða“ ef þeim eigi að fylgja kjaraskerðing fyrir starfsmennina.  Iðnskólinn í Hafnarfirði hafi skert yfirvinnugreiðslur til kennara skólans sem nemi þeim mínútufjölda sem skólinn hefur „sparað“ með breytingunum.  Þetta þýði með öðrum orðum að skólinn líti svo á að kennari sem ráðinn sé í 100% starf og vinni enga yfirvinnu eigi ekki að fá greitt nema u.þ.b. 95% af umsömdum mánaðarlaunum.  Á sama hátt hafi þessi túlkun skólans leitt til þess að kennarar fá ekki greitt yfirvinnukaup fyrir unnar stundir umfram vikulega vinnuskyldu fyrr en þeir séu búnir að „vinna upp“ þann tíma sem sparast hafi í hinu breytta stundatöflukerfi.  Úrlausn Félagsdóms um þennan ágreining hafi þess vegna grundvallarþýðingu varðandi kröfugerð einstakra félagsmanna stefnanda sem ekki hafi fengið laun sín réttilega uppgerð frá því að umrætt stundatöflukerfi var tekið upp.

 

Málsástæður stefnda og lagarök

Stefndi byggir kröfur sínar á því að kafli 2 í kjarasamningi grein 2.6.1 kveði skýrt á um að full kennsluskylda án afsláttar skuli vera tuttugu og fjórar 40 mínútna kennslustundir, minni kennsla geti því ekki talist fullt starf.

Hæstiréttur hafi ítrekað dæmt að ekki verði leitt af kjarasamningum kennara að samband námseininga og kennslustunda væru forsenda kjarasamninga og þar með ákvarðandi um laun kennara.

Stefndi mótmælir þeirri fullyrðingu stefnanda í stefnu þar sem segir: „Stefnandi telur óumdeilt að við gerð kjarasamninga fyrir framhaldsskólakennara hafi verið gengið út frá þeirri  forsendu, sem skýrt er orðuð í grein 2.6.1 í kjarasamningnum, að í öllu skólastarfi sé hver kennslustund 40 mínútur og að eftir hverja kennslustund sé gert hlé, bæði vegna tillits til nemenda og kennara.“

Stefndi líti svo á að í grein 2.6.1 felist aðeins viðmið um vinnutilhögun kennara. Ákvarðanir stjórnenda um kennslumagn og fyrirkomulag kennslustunda falli innan stjórnunarréttar þeirra að höfðu eðlilegu samráði við starfsmenn. Svo sé í þessu máli.

Kennurum skólans hafi verið gerð grein fyrir ákvörðunum um breytingar. Nokkrum sinnum hafi skólameistari boðist til að breyta yfir í eldra skipulag en meirihluti kennara hafnað því og verði ekki annað séð en að ánægja hafi verið með fyrirkomulagið, sbr. niðurstöðu úr starfsánægjukönnun sem framkvæmd var haustið 2006 en þá hafi 61% kennara viljað hafa 75 mínútna kerfið, 5% hafi viljað hafa 45 mínútna kerfið en 7% hafi viljað fara aftur í 40 mínútna kerfið, sbr. framlagða könnun „Kennslustundakerfi“ sem unnin var af HRM rannsóknum og ráðgjöf. Því mótmæli stefndi því að ekkert samráð hafi verið haft við kennara IH. Kennarar hafi komið sjónarmiðum sínum ítarlega á framfæri er mál þessi hafi verið rædd. Vorið 2007 hafi allir kennarar skólans verið boðaðir í launaviðtöl og þá hafi enginn kennari minnst á vinnutíma, stundatöflukerfið eða hvernig vinnutíminn væri reiknaður.

Enga nauðsyn hafi borið til, samkvæmt lögum eða kjarasamningi, að leita samkomulags við stéttarfélag við gerð stundatöflu. Samráði við kennara um framkvæmd kennslunnar hverju sinni sé markaður farvegur í lögum, sbr. 8. gr. og 9. gr. laga nr. 80/1996 um framhaldsskóla. Breytingar á kennslunni hafi verið óverulegar og ekki umfram það sem búast mátti við.

Þá mótmæli stefndi því sem fram komi í stefnu þar sem segi: „Hins vegar geti þeir ekki gripið til slíkra „hagræðingaraðgerða“ ef þeim á að fylgja kjaraskerðing fyrir starfsmennina.“ Yfirvinna samkvæmt greinum 2.3 og 1.5 verði ekki greidd nema hún sé innt af hendi vegna fyrirmæla forstöðumanns á grundvelli 17. gr. laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Það sé í fullu samræmi við stjórnunarrétt forstöðumanns, sbr. 15. gr. og 17. gr. laga nr. 70/1996, að mæla nánar fyrir um vinnutíma kennara. Að mati stefnda hafi ákvörðun skólameistara um breytingu á vinnutíma verið í samræmi við lög og kjarasamninga og hafi ekki gengið lengra en nauðsynlegt var. Ákvörðunin lúti hvorki takmörkunum í kjarasamningi framhaldskólakennara né sé hún háð samþykki stefnanda. Skólameistari hafi því að mati stefnda ekki „skert yfirvinnugreiðslur til kennara skólans sem nemur þeim mínútufjölda sem skólinn hefur „sparað“ með breytingunum.“, eins og haldið sé fram í stefnu.

Þá mótmælir stefndi þeirri fullyrðingu stefnanda í stefnu þar sem segi: „Á sama hátt hefur þessi túlkun skólans leitt til þess að kennarar fá ekki greitt yfirvinnukaup fyrir unnar stundir umfram vikulega vinnuskyldu fyrr en þeir eru búnir að „vinna upp“ þann tíma sem sparast hefur í hinu breytta stundatöflukerfi.“ Í kjarasamningi stefnanda séu engin ákvæði um sérstakt tilkall til lágmarksfjölda yfirvinnustunda.

Krafa stefnanda sé sú að viðurkennt verði að þegar félagsmenn stefnanda hjá IH hagi vinnu með þeim hætti að tveimur 40 mínútna kennslustundum sé slegið saman í eina sem standi í 75 mínútur án frímínútna teljist þeir hafa innt af hendi vinnuskyldu sem svari til 80 mínútna af vikulegri vinnuskyldu samkvæmt kjarasamningi málsaðila. Stefndi telur engin efni standa til þess að fallast á þessa kröfu á grundvelli kjarasamninga, þar sem jafnan hafi verið litið svo á að skólar hafi visst frjálsræði um lengd kennslustunda. Ráðuneyti menntamála hafi heldur ekki gert athugasemdir við þessa framkvæmd IH þegar hún hafi verið borin undir það ráðuneyti.

Stefndi telur að ekki sé unnt að verða við kröfum um að greiða hærra starfshlutfall en leiði af vinnutíma starfsmanna. Það stríði beinlínis gegn þeim grundvelli vinnuréttarsambandsins að fyrir tiltekna vinnu komi tiltekin laun. Þá telur stefndi að skólameistari hafi ekki umboð til að semja um aðrar hlutfallsgreiðslur fyrir vinnutíma en kjarasamningurinn kveði á um. 11. kafli kjarasamningsins heimili ekki að vinnutími sé ákveðinn í stofnanasamningi. 2. kafli tiltaki sérstök afbrigði vegna tilraunakennslu og öldungadeildar, sbr. gr. 2.6.2 og 2.6.3, en aðrar heimildir sé ekki þar að finna nema að heimildir séu í grein 2.1.2 um að semja megi við starfsmenn um að haga vinnutíma með öðrum hætti og semja um ákveðið frjálsræði um hvenær vinnu sé skilað. Sú heimild sé og háð samþykki samningsaðila.

Stefndi telur því að ekki hafi verið brotið verið gegn kjarasamningi á nokkurn hátt eða að einhverjum forsendum kjarasamnings hafi verið raskað. Félagsmenn stefnanda hafi verið ráðnir sem kennarar við skólann í fullt starf og fyrir það hafi þeir fengið greitt í samræmi við fyrirmæli kjarasamnings, sbr. 1. mgr. 9. gr. og 47. gr. laga nr. 70/1996. Engar skyldur hafi verið vanefndar af hálfu stefnda gagnvart félagsmönnum stefnanda, hvorki samkvæmt ráðningarsamningi né gildandi kjarasamningi.

Að öðru leyti sé málatilbúnaði, málsástæðum og lagarökum stefnanda mótmælt sem röngum og ósönnuðum.

Til stuðnings kröfu um málskostnað vísar stefndi til XXI. kafla laga nr. 91/1991.

 

Niðurstaða

Ágreiningur aðila í málinu snýst um það hvort sú ákvörðun skólameistara Iðnskólans í Hafnarfirði sem tekin var frá og með skólaárinu 2003-2004 um sérstakar breytingar á stundatöflukerfinu hafi verið brot á kjarasamningi aðila. Sú breyting sem hér um ræðir var í því fólgin að fella tvær kennslustundir saman í stundatöflu án þess að hafa frímínútur á milli og stytta um leið samanlagðan kennslutíma um 5 mínútur.  Þannig urðu tvær kennslustundir, sem annars hefðu verið samtals 80 mínútur með 5 mínútna hléi (frímínútum) eftir 40 mínútur, samfelldar 75 mínútur. Telur stefnandi að þetta fyrirkomulag leiði til hlutfallslega lægra starfshlutfalls eða færri yfirvinnustunda eftir atvikum. Því sé um að ræða kjaraskerðingu sem brjóti í bága við ákvæði kjarasamnings aðila og engu samkomulagi sé til að dreifa með aðilum um þetta fyrirkomulag. 

Fyrir liggur að hið umdeilda kennslufyrirkomulag var notað fram að núverandi skólaári. Dómkrafa stefnanda í málinu er sú að viðurkennt verði með dómi Félagsdóms, að þegar þeir félagsmenn Félags framhaldsskólakennara sem starfa við Iðnskólann í Hafnarfirði haga vinnu, samkvæmt ákvörðun vinnuveitandans, með þeim hætti að tveimur 40 mínútna kennslustundum er slegið saman í eina, sem stendur í 75 mínútur án frímínútna, teljist starfsmennirnir hafa innt af hendi vinnuskyldu sem svarar til 80 mínútna af vikulegri vinnuskyldu samkvæmt kjarasamningi málsaðila.

Þegar litið er til þess að ekki er lengur unnið samkvæmt kennslufyrirkomulagi þessu, eins og fyrr greinir, og dómkrafan orðuð með þeim óljósa hætti að viðurkennt verði að þegar félagsmenn stefnanda haga vinnu sinni með þessum hætti, hafi þeir fullnægt tilgreindri vinnuskyldu samkvæmt kjarasamningi aðila, verður að telja að dómkrafa stefnanda feli í sér kröfu um lögfræðilegt álit, sem er andstætt 1. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991.  Þannig framsett er kröfugerð stefnanda heldur ekki fallin til þess að leysa úr þeim ágreiningi sem uppi er í málinu. Verður því ekki komist hjá því að vísa máli þessu sjálfkrafa frá Félagsdómi. Rétt þykir eftir atvikum að málskostnaður falli niður.

 

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Máli þessu er vísað sjálfkrafa frá Félagsdómi.

Málskostnaður fellur niður.

 

Eggert Óskarsson

Gylfi Knudsen

Kristjana Jónsdóttir

Inga Björg Hjaltadóttir

Sveinn Sveinsson



Efnisorð

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum